میراث شهری یادگار و دارایی گرانبهایی از دانش و تجربه زیست در سرزمین و تعاملات اجتماعی انسان و یکی از ارکان هویت اجتماعی هر قوم و ملتی تلقی می‌شود.
میراث شهری نبوغ، خلاقیت و لطافت روح مردمی را به نمایش می‌گذارد که در طی تاریخ بر اساس سنت، فرهنگ و نوع معیشت خود و در انطباق با بستر طبیعی آن را به‌وجود آورده‌اند.
میراث شهری حامل روح اجتماعی و فرهنگی شهر است و تبلور تاریخ و هویت جامعه است. این نوع میراث امروز مفهوم گسترده‌ای دارد از بافت تاریخی تا فضاهای عمومی شهر و اجزایی که ماهیت شهر را در تاریخ قوام داده و متبلور کرده‌اند.
خصلت بافت تاریخی شکل‌گیری هماهنگ، مداوم، پیوسته، یکپارچه در طول تاریخ است. این محدوده‌ها و عناصر تشکیل دهنده آن از زمینه طبیعی، تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تاثیرگرفته و ساختار خود را با شرایط زمانی و مکانی وفق داده‌اند.
این پهنه‌ها گنجینه‌ای از اعتقادات و خاطرات نسل‌های گذشته‌اند و ماهیت آن‌ها مبین منطقی‌ترین شکل در پاسخ به نیروهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در طی تاریخ هستند.
همه این عوامل، نسل حاضر را ترغیب و تشویق به حفاظت از میراث شهری و بافت‌های تاریخی کرده است و تبدیل به مسئولیت مشترک دولت‌های مرکزی، محلی و مردم شده که در صددند با حفظ جریان زندگی در این محدوه‌ها با رویکرد مشارکت عمومی، رهیافت‌ها و راهکارهایی برای ارتقای کیفیت زندگی و حفاظت از میراث شهری بیابند.
در مقدمه منشور «حفاظت از شهرها و مناطق شهری تاریخی» ایکوموس ضمن حفاظت، بر افزایش هماهنگی میان زندگی خصوصی و اجتماعی مردم در بافت‌های تاریخی تاکید می‌کند و حفاظت از این بافت‌ها را در اتخاذ گام‌های لازم برای حمایت، حفاظت از این مناطق و توسعه و انطباق هماهنگ آن‌ها با زندگی معاصر می‌داند.
حوزه حفاظت از میراث شهری حوزه‌ای همه جانبه و میان‌دانشی است که طلب می‌کند متخصصان معماری و شهرسازی و متخصصان علوم اجتماعی اهتمام ویژه‌ای به آن داشته باشند.
حفاظت از میراث شهری و بافت‌های تاریخی علاوه بر اینکه در مرحله نظر، حوزه‌ای میان‌دانشی است در مرحله عمل هم حوزه‌ای میان‌بخشی است. این ویژگی بخوبی از قانون برنامه سوم در دولت مورد توجه قرار گرفته و جایگاه وزارت میراث‌فرهنگی را «عرصه سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری‌ها» برای صیانت، حفاظت و احیای بافت‌های تاریخی تعیین می‌کند.
این تکلیف امروز چالش‌هایی دارد. مهمترین چالش سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری در بافت‌های تاریخی امروز نگاه‌های چند سویه به آن است این نگاه‌های متضاد در در عرصه مدیریت شهری به‌دلیل نبود درک درست و صحیح از مفهوم حفاظت، در موارد زیادی زندگی مردم را به مخاطره می‌اندازد و بجای حیات‌بخشی به بافت، حیات را از آن سلب می‌کند.
مدیران شهری در محدوده بافت‌های تاریخی در کنار نگاه‌های معارض، امروز با دو نگاه و دو سمت و سوی غالب از سوی متخصصان مواجه هستند. یک دیدگاه، با تامل بر تغییر شرایط زندگی مردم و نیازهای روزشان خواهان تغییر و متناسب‌سازی است.
دیدگاه دیگر قائل به درک و شناخت ارزش‌های‌های بافت‌های تاریخی و بهره‌گیری از آن در کیفیت بخشی به زندگی امروز مردم و مناسب‌سازی است.
در این بین عده‌ای ارزش بافت‌های تاریخی را به وجود اجزاء و دانه‌های ارزشمند در آن می‌بینند و حفاظت از بافت را در گرو حفاظت از این اجزا می‌پندارند و عده‌ای دیگر ارزش بافت تاریخی را از منظر ساختاری مورد توجه قرار می‌دهند و حیات و بقای بافت تاریخی را در انسجام ساختاری اجزا آن جست‌وجو می‌کنند.
اجماع بین این دیدگاه‌ها در جهت حفظ بافت تاریخی در گام اول جز از طریق تلاش محققان و دست‌اندرکاران برای شناسایی و بازنمایی ارزش‌های بافت‌های تاریخی محقق نمی‌شود. این دیدگاه نشان می‌دهد حفاظت از بافت‌های تاریخی مغایرتی با توسعه ندارد.
سوال اصلی این است که مد نظر این دیدگاه‌ها چگونه توسعه‌ای است؟ که نه تنها مغایرتی با حفاظت نداشته باشد بلکه برگرفته از ارزش‌های اصیل زیستن در این محدوده‌ها باشد.
اینجاست که رسالت و انتظارات جدی از متخصصان و دست‌اندرکان بافت‌های تاریخی روشن می‌شود که به موضوعاتی نظیراین موارد به صورت جدی بپردازند:
-
\t
- میراث شهری چه وجوهی از شهر را در بر می‌گیرد؟ \t
- ارزش‌های میراث شهری و بافت تاریخی که تبلور زیست اجتماعی مردم است چه و چگونه‌اند؟ \t
- این ارزش‌ها، در برگیرنده کالبد بافت هستند یا ماهیت معنایی دارند که در کالبد بافت عینیت یافته و تا مادامی که درک و شناخته شوند در روند تغییرات قابل بازنمایی‌اند. \t
- رابطه حفاظت از بافت‌های تاریخی و انطباق آن با زندگی و نیازهای معاصر چیست؟ \t
- چه نوع توسعه‌ای در راستای حفاظت از بافت‌های تاریخی قرار می‌گیرد؟ \t
- نگرش نظام‌مند به مقوله میراث شهری (در حوزه مسائل، رویکردها و برنامه‌ها) چیست؟ \t
- راه‌های رعایت حقوق فردی مردم در کنار رعایت حقوق عامه در حفاظت از بافت تاریخی چیست؟ \t
- در جهت توسعه حفاظت از بافت‌های تاریخی نقش و ارتباط نهادهای دولتی، عمومی و مردمی چیست؟
انتهای پیام/
